SARDER.

Resim: Mihalıçcık Sarıyarlı Mustafa Efendi hakkında Kayseri Üniversitesinde akademik çalışma yapan, bizleri bu konuda bilgilendiren Gökhan Demir’in Sarıyar ziyaretinden.

  “Alimlerden münevver bir zat olup Mihallıçcık kazasına bağlı Sarıyar Köyündendir. Tahsil ve tasnifi İstanbuldadır. İngilizlerle birlikte Kırım Harbine iştirak etmiş ve dönüşte ir seyahatname yazmıştır. Beyazıt Camii Serifinde ders okutmaya başlamış ve tasdikata kadar okurmuşsa da tamamlanmasına ömrü musaade etmemiş ve senesinde vefat etmiştir. Eyüp civarında Kaşgarlı tekkesi yakınında Savetpaşa dergahına defnedildi. Nakşibendi Şeyhlerinin değerlilerinden Abdullah Ekmeliye intisab etmiştir.

Eserler:  

1. Şerhu Şevahidi Netaicil-Efkar Meal-izhar. Matbudur.
2. İnkişafül-Ezhari Fi Mes’eletil-izhar.
3. Şerhu Şevahidi’l Kafiye vel Cami. Matbudur.
4. Risaleyi İstiska.
5. Risaletüt-Teşbihi’l-Vakııfi’s-salati alen-nebiyyi aleyhisselam.
6. Risale-yi mahzufati’l-Kur’an.
7. Vicadanul-Maksudi an kavli sahibil-maksud.
8. Risale-yi imtihaniye
9. Umdetü’l-Ahkam fi Erkani’l-İslam
10. Emsile-yi Cedide. Matbudur.
11. Tekmiletül-Bina. Matbudur.
12. Tercemeyi Şuruti’s-Salat.
13. Hayru’l-Umuri fi zayareti’l-Kubur
14. Mebdeul-Hesabi Li Mubtedi’t Tullap
15. Şebika Seyehatnamesi
16. Türkçe Zübbetü’l-Beyan. Matbudur.
17. Şerhun Ala Risale-yi Vasıta Lil-Fazıl-Gelenbevi
18. Sergüzeşt-i Fakir.(Müellefin hal tercümesi hakkındadır.)

  Bu eserlerden başka Mesneviden dört beyit şerhi, Karabaş tecvidinin Farsçaya tercemesi vesaire gibi risaleleri de vardır. Osmanlı Türk dilinin sarf ve nahvine dair yazmaya başladığı eserini tamamlamaya muvaffak olamamıştır. Avrupa dillerinden bir dereceye kadar İngilizceye aşinalığı vardır.”

  Prof.Dr. Mehmet Kanar (İstanbul 2000) “Darüşşafaka Türkiye de ilk Halk Mektebi, Daruşşafaka Nasıl Doğdu, Ne Hizmetler Etti, Nasıl Yaşıyor” adlı eserinde (1927 baskılı Mehmet İzzet, Mehmet Esad,Ali Kamil Bey tarafından yazılan eser temel alınmıştır.) Mihallıçcık Sarıyarlı Mustafa Efendi şöyle anlatılıyor;

 “Darüşşafaka’nın ilk devresinde 15 Haziran 1289 tarihinde tedrisata başlandığını yukarıda söylemiştik. Aynı günde Mihallıçcıklı Mustafa Efendi isimli bir zatın Darüşşafaka’ya muallim tayin edildiği görülüyor. Bu zat, Beyazıt Camii müderrislerinden Şehri Nüzhet Efendi’nin talebesi ve Mekatib-i Askeriye ders nazırı Süleyman Paşanın ders ortağıdır.

 Mustafa Efendi 1289 dan 1298 tarihine kadar Darüşşafaka’da muallimlik etmiş, bir aralık mekteb müdür vekilliği vazifesini de ifa eylemiştir. Arapça bilhassa Türkçe, edebiyat, fıkıh hesap derslerini okuttuğu muhtelif senelere ait imtihan cetvelleri altındaki açıklamalardan anlaşılıyor. Mekatib-i askeriye ders nazırı Süleyman Paşa’nın Darüşşafaka’ya tayin olunduğuna şüphe olmayan Mustafa Efendi asrın en önemli ulemasındandı ve İngilizce ile İspanyolca’ya aşinaydı. Türkçe ve Arapça 18 parça eserin müelifi olup, matbu eserleri uzun müdde Darüşşafaka’da okunmuştur. Ezcümle Türkçe Zübdetül’l-beyan’ı altıncı sınıfta okunmakta idi. Mustafa Efendi, medreselerde şerhli ve haşiyeli kitaplardan senelerce okunan fakat layıkıyla öğretilemeyen Arapça’yı Darüşşafaka’da Arapça metin fakat Türkçe ibare ve izahlarla tedrise başlamış ve Emsile-i Cedide ile Tekmiletü’l bina ve sair bu neviden eserlerini bu maksatla yazmıştır. Bu zata “Daruşafaka’nın muallim-i evveli” denilse, yaraşır. Mustafa o devre göre tıp dahi tahsil etmiş olduğundan 1293 Seferinde tabip sıfatıyla orduya katılmıştı. 1270 Kırım Seferinde İngiliz ordusu refakatinde bulunmuştur. İngilizce’yi bu vesile ile öğrenmiş olması melhuzdur. Fakat İspanyolca’yı ne suretle öğrendiği anlaşılamıyor. Mufassal hal tercümesi Osmanlı Müellifleri’nde mündericdir. “